Uit
Hoofdstuk IV, Par. 3, Cyclusfase III,
Punt
2 f: Abstraheren en redeneren
[...]
[Blz
95]
Kennelijk
kunnen na een conflict groepsleiding en bewoner elkaars nabijheid even niet
verdragen en verbreken ze het contact met elkaar. Is het zo dat een conflict het
contact belemmert? Nee, want in het logboek staat ook deze passage:
"Onder
de studie heb ik de jongens verteld dat ik weg ga. De jongens waarmee ik de
meeste conflicten heb gehad vonden het het ergst." (Grl
Charles, Bb logboek26/10).
In
een teambespreking is dit besproken. We lezen in het verslag:
"Dat
ligt dan aan de manier van omgaan met conflicten ( ...). Charles heeft zich
wel eens de boeman gevoeld. Toch is zijn manier van omgaan met conflicten
goed, want juist zijn probleemkinderen kunnen het uitstekend met hem
vinden." (Bb Tb 2/11 ).
Conflicten
leiden niet per se tot contactverlies, maar kunnen bij een bepaalde
handelwijze juist tot contact leiden. Het begrip 'contact' wordt dan
een sleutelbegrip bij het zoeken naar die handelwijze.
Nu
had ik het begrip 'contact' in de voorbereiding op dit onderzoek al omschreven
(Gieles 1981b). Destijds had ik (in Gieles 1981a) uit empirisch
materiaalpraktische aanwijzingen voor groepsleiders geconcludeerd over het
leiden van leefgroepsgesprekken. Die aanwijzingen zijn aangevuld en geclusterd.
Een van die clusters werd met het begrip 'contact' aangeduid. Het begrip was
aldus omschreven:
"Contact
is de beleving, die bij een of
beide communicatiepartners ontstaat, in of na een communicatieve reeks, waarin
boodschappen uitgewisseld, ontvangen en herkend zijn (blijkens
feedback) in het eigen belevingskader. Kenmerkend is een beleving van (de
mogelijkheid tot) toenadering van c.q. tot de ander, van een (mogelijke)
verkleining van de afstand."
Contact
ontstaat dus in communicatie. Het begrip' communicatie ' werd aldus
omschreven:
"het
wederzijds uitwisselen van boodschappen." [*21]
[*21]
Gieles 1981b h IV, ihb p. 28 & 29.
Welnu:
als groepsleiding en bewoner elkaars nabijheid na een conflict niet meer kunnen
verdragen, elkaar niet meer kunnen toenaderen maar uit elkaar gaan, dan is er
iets mis gegaan met het contact, dus met de uitwisseling, ontvangst en
herkenning van de in het conflict uitgewisselde boodschappen. Dan is het
wellicht vruchtbaar om conflicten te gaan bekijken. als contactproblemen. Dat
is een "mogelijk vruchtbaarder herinterpretatie" [*22] van de
uitgangssituatie, die door de groepsleiding in haar verhalen als een
regelovertreding, als een regulerings- of machtsprobleem was geïnterpreteerd.
[*22]
Soudijn 1976 0 50; zie hier hfst II p 56.
Bij
nader inzien kon het in de vergelijking gebruikte; begrip "bespreekbaar
proberen te maken" dan ook verder worden geabstraheerd tot 'contact en dus
communicatie bevorderen' en het begrip 'bespreekbaarheid afstoppen' tot' contact
en dus communicatie belemmeren', af te korten als resp. CC+ en CC-.
De
methodische Ideeën zouden dan anders geformuleerd kunnen worden:
"Interpreteer
conflicten niet als regel- dus machtsprobleem, maar als contactprobleem.
Probeer bij conflicten communicatie- en contactbevorderend te werk te gaan.
Het gebruik van macht belemmert communicatie en contact, dus probeer vaker af
te zien van gebruik van macht." .
Hiermede
was het basis-idee van dit gehele onderzoek geboren.
Dit
idee heb ik toen onmiddellijk getoetst aan nieuw materiaal. [...]
De
basistheorie van dit onderzoek was geboren. Zie
[...]
Punt 6: Het destillaat
[Vgl Hfdst
III p 57]
[Blz. 101]
[...]
Het destillaat van de twee cycli over conflicten in de Berenberg wordt hieronder
als geheel weergegeven. Het laat niet alleen zien welke ideeën er in twee cycli
zijn ontwikkeld, maar geeft bovendien een rechtstreekse aansluiting op het
volgende hoofdstuk. Het destillaat is namelijk aangeboden aan het tweede team
dat aan het onderzoek deelnam en waarover in het volgende hoofdstuk wordt
verteld. [*27]
[*27]
Ook in Gieles 1982 staat op p 25-27 zo'n destillaat. In die tekst zijn echter
ook de ideeen die later in het onderzoek naar voren gekomen zijn, reeds
vervat. Wat hier volgt is het originele destillaat.
Voorlopige
aanwijzingen voor het omgaan met conflicten
1.
Bij een conflict sta je als groepsleider voor vier taken:
Hiermee
is geen volgorde aangegeven, deze kan per situatie verschillen. Je kunt de
situatie even stopzetten om het conflict op te lossen, je kunt ook de situatie
redden en het conflict oplossen even uitstellen, als het maar geen afstellen
wordt, want dan zal het voortsudderen en terugkomen.
Binnen
het conflict oplossen is wel een volgorde: zonder contactherstel valt een
meningsverschil niet op te lossen. Taak 4 is onontkoombaar.
2.
Hoe kun je een conflict even stopzetten?
Door
expliciet te zeggen dat je samen in een conflict zit, dat je het wel wilt
oplossen, maar daar nu geen kans toe ziet. Hoe je dat zegt is erg belangrijk:
zeg het
Bovendien
moet je het zo zeggen dat het overkomt, dus in de taal die de ander op dat
moment verstaat.
3.
Hoe herstel je contact?
1e
(als
eerste dus:) open staan voor de boodschap van de ander, deze proberen te
herkennen in je eigen beleving en dit terug te seinen. Vaak is hiervoor een
vertaling nodig van wat de ander je laat zien: probeer niet het gedrag,
maar het signaal achter het gedrag te zien. [*28] Stel zo nodig open
vragen aan de ander. Zodra duidelijk is dat de boodschap is overgekomen, herkend
is en terug is ontvangen, zal er rust intreden in de situatie. Je hoeft het niet
eens te zijn met de boodschap van de ander ( anders was het geen conflict), als
je hem maar wel ontvangt.
[*28]
Correcter ware geweest: 'probeer het gedrag als signaal van een boodschap te
zien'.
2e
door
je eigen boodschap zo uit te zenden dat de ander hem ook kan ontvangen, dus in
de taal van de ander op dat moment. Vaak zal dat taal-zonder-woorden zijn: een
symbolisch of demonstratief gebaar, je lichaamshouding.
Dit
vereist dat je kunt inschatten wat de ander op dat moment wel of niet kan
ontvangen. Dit eist weer' ruimte in jezelf voor de ander'. AIs je zelf stikvol
zit, is die ruimte er niet. Laat jezelf dus niet stikvol lopen, wees er op tijd
bij. Ook hier geldt: zend een ik-boodschap uit ('lIk kan hier niet meer tegen' )
en geen jij-boodschap of jullie-boodschap ('jij deugt niet, jij moet, jullie ook
altijd' ).
4.
Voorts:
