De
inhoudelijke resultaten en de gevolgde werkwijze bleken beide bruikbaar in de
opleiding. Daarbij moet uitdrukkelijk vermeld worden: in combinatie met elkaar.
Het is niet voldoende om de inhoudelijke resultaten in lessen over te dragen aan
de studenten. Zo eenvoudig werkt de opleiding in dit vak niet. Het gaat er
uitdrukkelijk om dat ook dezelfde weg gevolgd wordt: het is de weg van ervaring
via verhaal naar de kritische, dialectische en reflecterende dialoog die tot de
gewenste inzichten leidt. Deze weg is cyclisch en dient steeds weer afgelegd,
bevorderd en bewaakt te worden.
Een
basisvoorwaarde daartoe is het scheppen en
in stand houden van een klimaat waarin die dialoog mogelijk is. Als aan die
voorwaarde wordt voldaan, blijken studenten in staat om zelf de inzichten te
bereiken die ze nodig hebben. Daarbij bleken de zeven vragen voor het verhaal
over het handelen goed bruikbaar te zijn.
Het
gaat in de opleiding voor dit beroep om veel meer dan alleen het overdragen van
kennis van bepaalde vakken en het trainen van bepaalde vaardigheden. Er is iets
nodig dat fundamenteler is: een bepaalde grondhouding die in de persoon geïntegreerd
is. Alle deelnemende opleidingen noemen de genoemde drie aspecten
kennis, vaardigheid en houding, waarvan de laatste de belangrijkste is. De
houding die in dit beroep essentieel is, en die dus in de opleiding bevorderd
dient te worden, is aangeduid als: als persoon kunnen werken, ofwel als:
personaliteit kunnen realiseren.
Personaliteit
is te onderscheiden in zeven aspecten
--
zie even terug naar blz. 190 -- [Maar hieronder staan ze nog eens:]
De
lijst van personaliteitsaspecten
die dus elk
door de opleiding bevorderd kunnen worden. Ontwikkeling in deze aspecten is in
essentie ZELFontwikkeling, die niet afgedwongen maar slechts bevorderd kan
worden. Dit is ook mogelijk.
Bevordering
van de ontwikkeling als persoon is mogelijk door een klimaat te scheppen waarin
een kritische, dialectische dialoog mogelijk is tussen studenten onderling en
tussen studenten en docenten. Bij het scheppen van dit klimaat heeft de docent
een belangrijke rol. Ook hij dient zich als persoon, open en kwetsbaar op te
stellen en de studenten zoveel mogelijk in hun persoon zijn aan te spreken. In
te grote klassen is dit nauwelijks mogelijk.
Startpunt van het leerproces dat
dan moet plaatsvinden zijn ervaringen. Dit hoeven niet per se werkervaringen te
zijn. Reeds aanwezige (levens)ervaring kan bewust gemaakt worden, op school kan
ervaring worden aangeboden.
Deze
ervaring dient verwoord te worden: het verhaal o,ver de ervaring dient verteld
te (kunnen) worden, in het bijzonder het verhaal over het eigen handelen. Daarbij
zijn de zeven vragen naar de elementen van het handelen nuttig gebleken.
Volgend
punt in de cyclus is dat het verhaal wordt ingebracht en in een kritische
dialoog reflecterend wordt besproken. Uit die dialoog en die reflectie komen
inzichten voort. Met die inzichten kan weer in de praktijk gehandeld worden,
waarmee de cyclus weer opnieuw start.
Op
deze wijze is het mogelijk om de ontwikkeling als persoon te bevorderen, dus de
meest essentiële opgave voor de opleiding in dit vak te volbrengen.
Intussen
is duidelijk geworden dat opleiding in dit vak iets anders is dan het louter
doceren van vaksgewijs ingedeelde kennis, en heel wat meer inhoudt dan het
trainen van bepaalde vaardigheden. Het beroep kan alleen in
[Blz.
197]
een
dialogische verhouding, waarin ervaringen worden besproken, onderwezen worden.
Dit
heeft consequenties, met name voor de ratio docenten-studenten en voor de
organisatie van het onderwijs. Zowel deze ratio als deze organisatie dienen een
dergelijke dialogische verhouding mogelijk te maken.
