Citaten uit

Islamologie - De jihad tegen de orthodoxie

Terug naar de oer-islam! 

Door Machteld Allan, VN 25 juni 2005

Reza Aslan, een Amerikaanse dertiger van Iraanse afkomst, ziet Medina als een frisse utopie. De plaats waar de islam begon, verbeeldt voor hem een aanlokkelijke vorm van islamitische democratie. 

  GEEN GOD DAN GOD;   OORSPRONG, ONTWIKKELING EN TOEKOMST VAN DE ISLAM;
  DOOR REZA ASLAN;   DE BEZIGE BIJ

Het opvallendste aan de verdediging van de islam tegen kritiek is misschien wel dat niet-moslims er het meest bedreven in zijn. Daar komt nog bij dat de populairste boeken over de Islam  meestal geschreven zijn door apologetici. Iedereen die na 11 september belangstelling opvatte voor de islam, heeft bijvoorbeeld wel een boek van Karen Armstrong in de kast staan.

Zulke boeken dienen in de eerste plaats om niet-moslims gerust te stellen. Ze laten zien dat er geen reden is om bang te zijn voor de islam. Dat verklaart meteen hun populariteit, want veel mensen ervaren de islam wel degelijk als barbaars en bedreigend, maar willen niet voor bang en intolerant worden versleten en laten zich dus graag geruststellen. 

Jammer is dat dergelijke boeken intussen de status hebben gekregen van populair-historische standaardwerken over de islam, terwijl ze in feite niet meer zijn dan pogingen om islamofobie te bestrijden. Goed, we kunnen ervan opsteken dat moslims ook gewone mensen zijn die worstelen met dezelfde mensenwensen en mensenvragen als niet-moslims, maar dat betekent nog niet dat we de islam ook beter gaan begrijpen. 

Ook Geen god dan God is een apologie die gepresenteerd wordt als een inleiding op de islam.

[...]

Oppervlakkig gezien is Geen god dan God inderdaad een historische inleiding op de islam. In een vlot proza leidt Aslan ons van pre-islamitisch Arabië naar de belangrijkste gebeurtenissen in het leven van de profeet Mohammed, hij Iaat zien welke schisma's en stromingen er zijn in de islam, hij bespreekt de vijf 'zuilen' van de islam en stipt de belangrijkste theologische discussies aan van de Middeleeuwen tot op de dag van vandaag. Aslan gebruikt geen nieuw bronnenmateriaal; Geen god dan God is bijna uitsluitend gebaseerd op secundaire literatuur die voor het leeuwendeel geschreven is door niet moslimse islamdeskundigen.

[...]

Zijn doel is om zijn publiek ervan te overtuigen dat de 'echte' islam vredelievend, vrouwvriendelijk en democratisch is, het allerbeste wat moslims en niet-moslims kan overkomen. Het staatkundige model waar we ons volgens Aslan op moeten richten, is een 'islamitische democratie'.

Die 'islamitische democratie' heeft, meent Aslan, al een keer bestaan, om precies te zijn in de zevende eeuw in de stad Medina, waar Mohammed een groep volgelingen om zich heen verzamelde, de eerste oemma of moslimnatie. Deze groep vormde een rechtvaardige, vreedzame en egalitaire maatschappij op basis van een vrij onbekend document, dat vaak door moslimhervormers wordt opgevoerd. 

Het betreft de zogenaamde Grondwet van Medina, opgesteld in het jaar 622, door Aslan 'de eerste grondwet op aarde' genoemd. 'Grondwet' is natuurlijk een heerlijk woord voor iedereen die in de moderne rechtsstaat en in volkssoevereiniteit gelooft.

[...]  De Grondwet van Medina is [...] geen grondwet, al draagt het die naam. 

Aslan is niet de enige moslimse intellectueel die de islam verdedigt door moderne politieke begrippen als tolerantie, democratie, pluralisme, grondwet en emancipatie 'bij uitstek islamitische waarden' te noemen. Zijn denken is terug.te voeren op de eerste moslimfundamentalisten. Hij stelt zich dezelfde vragen en komt met dezelfde oplossingen als zij.

De belangrijkste vraag die moslimfundamentalisten zich al sinds de negentiende eeuw blijven stellen is: 

Het antwoord van de fundamentalisten op zulke vragen is dat er iets schort aan de manier waarop de islam zich heeft ontwikkeld na de dood van Mohammed. Was de islam wél op de juiste manier doorgegeven, dan had God zijn belofte aan de moslims wel degelijk gestand gedaan. Nu verhindert de islamitische orthodoxie, zoals deze in de Middeleeuwen tot ontwikkeling kwam, dat de 'echte' islam kan doorbreken en de moslims weer bezit kunnen nemen van wat hun van godswege toekomt. Zolang corrupte politieke en religieuze leiders de dienst uitmaken, trekt God zijn handen van de moslims af.

Het is dus zaak de islam te zuiveren van zowel de islamitische orthodoxie als van het corrupte politieke leiderschap. Dit verklaart ook het sociaal-revolutionaire karakter van de diverse fundamentalistische bewegingen. Terug naar de oer-islam! is het devies. 

[...]

'Tolerantie' is, net als 'grondwet', een term die bij de meeste mensen de wijzers positief doet uitslaan. Maar is er in dit Andalusische model , werkelijke sprake van tolerantie? 

[...]

'Tolerantie' is in elk geval niet het juiste woord.

[...]

Deze gang van zaken, waarbij bescherming en vervolging elkaar afwisselen, duurt voort tot op
de dag van vandaag. Er is in het hele moslimse Midden-Oosten bijna geen jood meer te vinden en ook de christelijke gemeenschappen zijn kwijnende. 

Het zou van moed getuigen als een moslim die beweert dat 'pluralisme' een islamitische waarde is, dit islamitische probleem eens onder ogen zou zien. In plaats daarvan zou Reza Aslan waarschijnlijk antwoorden dat de gezagspraktijk van de AImohaden niet de 'echte' islam was,  zoals hij alles wat hem niet bevalt aan de islam toeschrijft aan een latere corrumpering.

Geen god dan God is geen historische inleiding op de islam, net zomin als de christelijke apologetiek een historische inleiding is op het christendom. Het fascinerende aan het boek is dat het laat zien dat het fundamentalistische intellectualisme, van Jamal ad-Din al-Afghani in de negentiende eeuw via Rashid Rida, Hassan al-Banna en Sayyid Qutb, naar Tariq Ramadan in de eenentwintigste eeuw, nog altijd springlevend is. Andere tijd, andere taal, ander publiek, maar de boodschap is  hetzelfde gebleven.