Citaten uit

Neem de Koran niet letterlijk

Bas de Vries; Trouw 6 november 2004

Ziauddin Sardar: Desperately Seeking Paradise -
Journeys of a Sceptical Muslim.
Granta Books, London.
Importeur Nilsson & Lamm. ISBN 1860276502

[...]

Het boek van Sardar (1951) laat zich lezen als één lang pleidooi voor een islam waarin iedere generatie haar eigen interpretatie van de Koran voor zich mag opeisen. In plaats van, zoals nu te vaak gebeurt, klakkeloos achter de middeleeuwse opvattingen van de dominante kaste van schriftgeleerden aan te lopen.

Decennialang al vecht de journalist/schrijver onvermoeibaar tegen wat hij de 'letterlijkheid' noemt, die eendimensionale kijk op het heilige boek die bijzonder populair en bijzonder gevaarlijk kan worden op de momenten, zoals nu, waarop de aanhangers zich in de hoek gedreven voelen. Theo van Gogh kan er niet meer over meepraten.

'Desperately Seeking Paradise' is het zeer persoonlijk getinte verslag van een zelfverklaarde 'sceptische moslim', die de hele wereld afreist op zoek naar een variant van de islam waar hij zich bij thuis kan voelen.

Op zijn veertiende las Sardar de Koran in het Arabisch. Daarna bestudeerde hij de werken van alle mogelijke klassieke auteurs, woonde jarenlang in Saoedi-Arabië, legde wel vijf keer de bedevaartstocht (hadj) naar Mekka af, werd Midden-Oosten-correspondent voor Nature en New Scientist, schreef tientallen boeken, waaronder 'Why Do People Hate America?' ('Waarom haten mensen Amerika?').

[...]

Steeds opnieuw raakt Sardar hevig teleurgesteld. Ook in het soefisme [...]
Sardar ervoer het als een door kleine dictators verpeste wereld. [...]

[...]

Sardar is er iedere keer weer verbijsterd over dat moslims tot in China alle heil verwachten van de sjaria, het in de tijd bevroren 'wetboek' dat landen als Saoedi-Arabië en Soedan zo onleefbaar maakt voor vrouwen.

,,Alle versies van de islam zijn autoritair'', luidt zijn uiteindelijke conclusie. Hij vindt óók dat de wereldwijde geloofsgemeenschap 'enige verantwoordelijkheid' moet nemen voor de daden van diegenen die in naam van de islam anderen opblazen, voor het feit dat zij de uitleg van de Koran hebben laten monopoliseren door 'bebaarde obscurantisten'.

Sardar is daarmee in zekere zin de zelfkritische moslim die sommigen in het Nederlandse debat zo zeggen te missen.

[...]

Volgens hem zijn zij in een reactie op de letterlijkheid van de 'bebaarde types' zelf ook gevangenen van een volkomen eenzijdige kijk op de Koran. Zij vergeten net zo goed dat het hier gaat om een boek uit de Middeleeuwen, waarvan de betekenis voor de moderne tijd niet moet worden gezocht in de veldslagen die de profeet Mohammed voerde, maar in de vele metaforen en grote nadruk op het belang van de ratio in deze 'rijke tekst'.

Hij grijpt daarbij terug naar een klassieke auteur als de 11de-eeuwse filosoof en theoloog Al-Ghazali, die in ons land een slechte pers heeft vanwege zijn kijk op vrouwen, maar die volgens Sardar juist aandacht verdient vanwege zijn zoekende geest.

,,Niemand gelooft'', schreef Al-Ghazali, ,,tot hij heeft getwijfeld.''

[...]

Het aantrekkelijke van 'Desperately Seeking Paradise' is niet alleen dat het een soort verkorte cursus islam biedt, verzorgd door iemand die met beide benen in de westerse samenleving staat. Het is ook goed geschreven en vol van de zelfspot, die vaak ontbreekt in de zwaarwichtige discussies over de islam.