Citaten uit

'Islam kan bijdragen aan ethiek'

Kustaw Bessems, Trouw 15 oktober 2004

Verlicht denker of fundamentalist? Antisemiet of strijder tegen racisme? De schrik van Al-Kaida of juist zijn geheime wapen?
Tariq Ramadan (1961) is de belangrijkste islamitische denker over de islam in Europa. Op uitnodiging van integratieminister Rita Verdonk sprak hij gisteren haar ambtenaren toe.
Een interview met het raadsel Ramadan.

[...]

Ramadan, een Zwitser van Egyptische komaf, doceert filosofie in Genève en islamitische studies in Fribourg. Hij publiceerde een tiental boeken, het laatste getiteld 'Westerse moslims en de toekomst van de islam', dat in januari in het Nederlands verschijnt. Overal spreekt hij. In achterafmoskeetjes in Europese voorsteden, bij FBI en CIA, aan westerse universiteiten en in de Arabische en Aziatische wereld.

U bent hier om de ambtenaren van integratieminister Verdonk toe te spreken. Wat vertelt u hen?

,,Ik wil de Nederlandse beleidsmakers tot voorzichtigheid manen; zij dreigen geobsedeerd te raken door de extremisten en terroristen in de marges van de islam. De meerderheid van de moslims in Europa past zich goed aan. De overheid laat zich afleiden door de radicalen die zichtbaarder zijn en harder roepen. Zij moet op zoek naar de gematigde mensen die in de luwte bouwen aan een Europese islam. De discussie over de islam wordt hier vertroebeld met het debat over immigratie. Sommige moslims zijn immigranten, maar een grote groep is Europees. De islam bestaat als Europese religie. Daar kun je niet omheen.”

,,De moslims hebben hierin ook een verantwoordelijkheid. Zij moeten leren zelfkritisch te zijn. Moslims klagen dat niemand van hen houdt. Ze bekritiseren het Amerikaanse beleid [...]
Op zich terecht, maar welk alternatief bieden zij? [...]
Moslims moeten ophouden zichzelf tot slachtoffers te maken. Dat is mijn obsessie.”

Een speerpunt van Verdonk is het bevrijden van onderdrukte moslimvrouwen. Help haar eens.

,,Zij moet de oorzaken snappen. Het is een onomstotelijk feit dat er islamitische mannen zijn, die - in naam van de islam - hun vrouwen onderdrukken. Eén oorzaak zijn de Arabische en Aziatische culturen waar deze mannen uit komen.”

Maar die mannen lijken een sterke zaak te hebben. Ze kunnen hun vrouwen de passage in de Koran aanwijzen die hun het recht geeft om te slaan.

,,Dat is de andere oorzaak die ik wilde noemen: de letterlijke interpretatie van de Koran. Ik kan die letterlijke lezing tot op zekere hoogte aanvaarden. Als iemand niet naar muziek luistert omdat de teksten hem dat verbieden, mag dat van mij. Dat is tussen hem en God. Maar slaan is niet tussen een mens en God, slaan doet een ander mens pijn en dat aanvaard ik niet.”

,,Ik ben ervan overtuigd dat dit slaan tegen de islam is. Die passage staat er, dat is waar. Maar de heilige geschriften zijn over een periode van 33 jaar totstandgekomen. De hele Koran moet in een historische context worden bezien. Het laatste vers van de Koran over man en vrouw schrijft voor dat zij elkaar moeten bejegenen met genade en tederheid. De profeet, die ons voorbeeld is, sloeg zijn vrouwen nooit. Hiervan moeten wij moslims overtuigen.”

U houdt zich bezig met de 'Europese islam'. Bernard Lewis, kenner van het MiddenOosten, voorspelt dat Europa over honderd jaar een islamitische meerderheid heeft. Volgt u hem in die voorspelling?

,,Nee. Lewis is een van die wetenschappers die angst verspreiden. 'Kijk uit', is zijn boodschap, 'je kunt die moslims niet vertrouwen'. Hij wil waarschuwen voor islamitische invloeden [...].”

,,Ik weet dat er angsten zijn om mij heen en ik vind dat ik die moet begrijpen. Vijftig jaar geleden was uw land monocultureel. Mensen voelen zich niet meer thuis, vragen zich af: waar woon ik, wie ben ik? Maar die angst niet verwaarlozen, is iets anders dan de angst actief verspreiden. Ik vraag u: houdt de meerderheid van de moslims zich aan de wet, streeft die meerderheid naar gedeelde waarden? Ik geloof van wel.”

Wie uw werk leest, kan zich niet aan de indruk onttrekken dat moslims in Europa een geweldige kracht kunnen ontwikkelen. Wanneer zij doen wat u zegt: zich scholen, hard werken, posities in alle geledingen van de samenleving innemen. Ook daar waar de beslissingen worden genomen. Maar Europa is geseculariseerd. En nogal wat Europeanen zien ertegen op dat een religieuze groep weer invloedrijk wordt.

,,Maar de aanwezigheid van religie bedreigt niet noodzakelijkerwijs de secularisatie. Ook mensen die geen religie willen, willen wel ethiek. Waarden, normen, sociale rechtvaardigheid. Europa dreigt een maatschappij te worden van alleen maar productie en consumptie. Moslims kunnen aan een nieuwe ethiek bijdragen, als zij uit hun sociale en intellectuele getto's komen.”

[...]

U acht Europese grondwetten niet strijdig met de islam, maar schrijft wel dat moslims in de toekomst misschien wetten kunnen veranderen die tegen hun geweten ingaan. Welke wetten zijn dat?

,,Ik kan er maar één verzinnen in heel Europa, en dat is het verbod op religieuze symbolen in het Frans openbaar onderwijs. Ik geloof dat het tegen de islam indruist om een vrouw te verplichten tot het dragen van een hoofddoek. Maar ik geloof ook dat Frankrijk de mensenrechten schendt door het vrouwen te verbieden. Moslims kunnen zich langs democratische weg inzetten om de wet terug te draaien.”

In Nederland kunnen moslims hun kinderen naar islamitische scholen sturen.

,,Ik ben tegen islamitische scholen zoals die nu worden opgericht. Ze worden gesticht om kinderen te isoleren van de omgeving. Die kinderen krijgen ook een heel vijandig beeld van de samenleving waarin ze leven. De scholen zijn soms getto's, waar de kinderen een schizofrene levenshouding wordt aangeleerd. Ik geloof dat de interactie op een openbare school het beste is voor kinderen. Ik ben niet tegen het principe van islamitische scholen. Ik ben op twee, drie islamitische scholen geweest die midden in de samenleving stonden, dus het kán wel. Maar het is niet de oplossing voor de toekomst.”

[...] [...]

Ramadan veroordeelde ook de aanslagen van 11 september 2001 snel en onvoorwaardelijk, maar hield nog lang vol dat onduidelijk was wie erachter zat. Inmiddels stelt hij zich wel op het standpunt: 'het is door moslims gedaan, daar kunnen we niet omheen'.

[...] [...]

Waarom voelen zo veel mensen zich ongemakkelijk door u?

,,Er zijn veel redenen. Ik schud het gangbare beeld van de islam door elkaar. Dat is niet makkelijk te accepteren. Voor de westerlingen ben ik te islamitisch, voor de moslims te westers.”

[...] [...]

,,Ik wil bruggen bouwen. Ik gedij bij contacten met mensen, bij ontmoetingen. Ik maak hier zoveel vrienden mee. Maar ik zit in het midden en krijg dus ook veel mensen over me heen. Het leven is lijden, vond Friedrich Nietzsche, op wie ik afstudeerde. Wat de waarden van een mens zijn, blijkt uit hoe hij omgaat met zijn lijden.”