Een P.S. over de ama’s

 Dr F.E.J. Gieles, juli 2003 

Het hield niet op, de stroom persberichten over problemen op de ama-kampen. Aanvankelijk ging het alleen over Vught en kon men nog zeggen “Ja, maar in Deelen loopt het goed”. Nu verschenen ook de berichten over soortgelijke problemen in Deelen. Conflicten tussen bewoners en staf, verzet tegen het regiem. In de berichten werden de ama’s doorgaans als “lastig” benoemd, niet de staf. Andermaal grepen de voogden in, in het belang van hun pupillen, en plaatsten jongeren over. Net voor ze terug zouden keren braken er opnieuw rellen uit.  Het kamp is zo ongeveer leeg.

Uiteindelijk moest ook de ontwerper van dit systeem, degene dus die in mijn ogen een methodische blunder heeft begaan door de methodiek van de Glenn Mills school over te planten op een totaal andere behandelingstype, erkennen dat er iets mis is.  

“Dit systeem is denk ik te rigide”, zegt Irene van Rijsewijk, als politiek [cursiv. FG] adviseur van twee staatssecretarissen mede-bedenker van het experiment. “Je kunt die kinderen niet zeven dagen per week zo’n strikt programma laten volgen. Zeker als je weet dat ze in een uitzichtloze positie verkeren, en je ze uiteindelijk niets te bieden hebt. Dat is vragen om excessen. […]

Maar in wezen is het campusmodel enkel bedacht als middel om de groeiende stroom ama’s in te dammen, zegt Van Rijsewijk.[…]

“Hun aantal liep zo snel op, dat er iets móest gebeuren. De druk vanuit de Tweede Kamer op (toenmalig) staatssecretaris Kalsbeek was groot. Toen is het campusmodel bedacht.”

En dat “heeft gedaan wat het moest doen”: de ama’s blijven weg.”
(Toine Heijmans, Strenge opvang ama’s loopt vast; dVk 4 juli 2003)

Onthullend. Dit is politiek, geen jeugdbegeleidingsmethodiek.

Desondanks: 

“We hebben geen enkele intentie dit experiment te stoppen”, zegt Maud Bredero namens het ministerie van Justitie. (Idem) 

Beleid of niet, de kampen lopen vanzelf wel leeg…

... de illegaliteit in

Niet alleen door het beleid in de ama-kampen, maar ook door de nieuwe vreemdelingenwet. Deze bepaalt dat uitgeprocedeerde asielzoekers na 28 dagen uitgezet moeten worden, ook als deze net achttien jaar zijn geworden. In praktijk zetten de asielzoekerscentra hen op straat. Tot voor kort konden deze in de centra blijven wonen of zij kregen tot hun 21e jaar van de voogdij-instelling Nidos leefgeld om een kamer te kunnen huren. Dit kan nu niet meer. Het gaat hier om maar liefst twee- tot drieduizend ex-ama's die dus de illegaliteit in verdwijnen. (De Stentor, 19 juli 2003).

Terug naar de kampen, nu.

De voogden: 

“Het is daar niet meer veilig […]. Het risico werd te groot.”

“Het personeel is er hard tegen de kinderen. […] Ze mochten geen tv kijken, het eten was vreselijk.”

“[… K]inderen van uiteenlopende nationaliteiten met totaal verschillende achtergronden. Sommigen getraumatiseerd, anderen angstig of uit alle macht op zoek naar een manier om uitzetting te voorkomen.  

Jan Willems, hoogleraar Kinderrechten in Nederland: 

Kinderen gaan altijd voor alle andere belangen, zoals politieke of economische. Daarom is de behandeling van de alleenstaande minderjarige asielzoekers hem ook zo’n doorn in het oog. 

“Je mag kinderen nooit uitleveren aan bedreigende of schadelijke situaties. Dat doe je wel als je een kind hier houdt en zijn ouders terugstuurt. Of wanneer je een AMA huisvest in een soort tuchthuis zonder duidelijke opvang en zorg. Soms denk ik dat de AMA’s die hier zitten, worden misbruikt om anderen af te schrikken. Geef ze een streng regiem, dan halen die kinderen het wel uit hun hoofd om naar Nederland te gaan. Maar zo’n behandeling is volstrekt in strijd met het Verdrag [voor de Rechten van het Kind] dat regeringen verplicht minderjarige vluchtelingen op te vangen, te begeleiden en een veilige omgeving te bieden.”
(Anita Luursema, Interview …, Kinderen eerst, Unicef, juni 2003)

Het Kinderrechtencollectief: 

Het collectief wijst de overheid erop dat deze kinderen eerst als kinderen en dan pas als vreemdelingen beschouwd moeten worden. Zo hebben kinderen recht op hereniging met hun familie en op toegang tot basisvoorzieningen als onderwijs en medische zorg. In Nederland echter worden de rechten van het kind ondergeschikt gemaakt aan het vreemdelingenrecht.
(Stephan Raaijmakers & Maaike de Hon, Leven onder streng regime in Nederland; Kinderen Eerst, UNICEF, juni 2003).

De jongeren zelf aan het woord: 

Van alle dingen die ze er vreselijk vonden, gaven Martim, Fernando en Eugenio aan dat het feit dat ze niet gewoon naar school mochten om een beroep te leren hen nog het meest dwarszat. En ook het gebrek aan rust en de door hen ervaren brute bejegening door het campuspersoneel hadden ze veel last. […]

“Je had er geen rust, je moest een uniform dragen, en om zes uur je bed uit. We moesten alleen maar werken. Ze lieten ons dozen sjouwen en tijdens een sneeuwbui moesten we het hele terrein schoonvegen. Verder mochten we alleen tekenen.” […]

“We kregen maar heel weinig les. Soms maar twintig minuten per dag.” […]

“De bewakers lieten de journalisten niet toe. En de directeur ontkende alles wat we zeiden. Hij zei dat we genoeg zakgeld kregen en een normaal leven leiden. Dat is allemaal gelogen!”

(bron: idem)

Politiek of methodiek?

Wordt er kritisch gedacht? Worden fouten erkend? Wordt het beter? 

Na de zomer wordt het campusexperiment geëvalueerd. “Een duivels dilemma”, zegt medegrondlegger Van Rijsewijk. “Voor de kinderen die er worden opgevangen is het er vreselijk. Maar mensensmokkelaars hebben nu wel begrepen dat Nederland geen goede bestemming meer is, dus dat behoedt andere kinderen voor een hoop ellende.” (Heijmans, dVk 4 juli 2003)) 

Dit laatste vind ik duivels: een rechtpraten van wat krom is. Er worden hier politieke beslissingen genomen op dubieuze politieke gronden op de zeer korte termijn. Kinderopvang en de  methodiek echter behoren te allen tijde door pedagogische en humane motieven te worden geleid. 

De Volkskrant van 12 juli 2003 geeft een artikel over deze zaken: 'Ik weet hoe je hier óók kunt leven', door Toine Heijmans. 

Het blijft onrustig op de ama-campus in Deelen. Dit is een gevangenis met een bruut regiem, zeggen de jonge asielzoekers. Ze vertonen onacceptabel pubergedrag, vindt de leiding. Die zegt nog een sanctieruimte te missen. [...]
Niettemin blijft de campusleiding enthousiast. [...]
'Hier gelden regels zoals in een normaal gezin. Vroeg opstaan, acht uur naar school. Dat is toch niet raar?' 
Vrijheid kunnen de jongens verdienen [... De Glenn Mills methodiek - FG]
'Wij denken nog steeds dat het een goed model is.' [...]
'Pubergedrag is normaal, maar in deze extreme vorm onacceptabel.' [...]
Onderwijl staat Van Schendel in twee centimeter water. De jongens draaien de kranen open, elke nacht, en dat blijft dan staan op de vloer. [...] Het water blijft liggen. Er is niet meer tegenop te dweilen. 

Hier gruw ik van. Wie methodiek hanteert moet kritisch staan ten opzichte van de eigen methodiek. Wegloopcijfers en het verloop van de conflicten zijn gegevens waarmee men methodiek behoort te evalueren, zo nodig te kritiseren. Dat deze hier niet werkt moge iemand die in twee centimeter water staat in een vrijwel leeggelopen instituut, toch wel duidelijk zijn. Er is geen zelf-kritisch woord te lezen.

In plaats daarvan legt men de schuld bij de bewoners. Nog zo'n blunder: men spreekt zonder blikken of blozen van pubergedrag. Deze jonge mensen zijn allang geen pubers meer. Qua leeftijd zijn het adolescenten, en qua levenservaring waarschijnlijk eerder jong-volwassenen. Heeft men geen oog voor de traumatiserende ervaringen? Is men blind daar? Heeft men geen opleiding? Of vertaalt men, in dit geval ten onrechte, het Amerikaanse woord adolescent als puber? Of is hier echt alleen maar kortzichtige politiek gaande in plaats van doordachte begeleidingsmethodiek?

Gelukkig biedt dezelfde Volkskrant van 12 juli 2003 ook nog een tegengeluid in de vorm van een ingezonden brief van Trees Wijn van Vluchtelingenwerk Nederland. Ik geef haar gaarne het slotwoord van dit P.S.:

'Verzet ama komt uit pure wanhoop'.

Ook zij kritiseert, terecht, het toeschrijven van de problemen aan 'de puberteit'. Ook meldt zij dat de ama's die zich niet aanmelden en nog wel degelijk zijn, maar dan in de illegaliteit. [Over 'kortzichtige politiek' gesproken... FG]

'Maar ook dankzij dit model worden kinderen die hier zijn en vaak veel hebben meegemaakt, behandeld op een manier die hen verder beschadigt. Hun verzet komt grotendeels voort uit pure ellende en wanhoop over hun situatie.'