Na verwerking
van alle gegevens, voornamelijk verhalen van groepsleiders over hun
handelwijze, kon een theoretisch kader worden ontwikkeld, bestaande uit
een aantal begrippen. Voorts werd een theorie en een methodiek voor het
omgaan met botsingen en conflicten in het dagelijks leven geformuleerd.
Kern daarvan is het centraal stellen van het leggen van contact met het
kind, ook en juist op momenten van conflict.
De gedeelten die als link verschijnen zijn hier opgenomen.
Buitenkaft-tekst
VOORWOORD
INLEIDING 1
Par.
1. Inleiding in het onderwerp 1
Par.
2. De vraagstelling 2
'Conflict' 2
'Methodiek' 3
Par.
3. De indeling van het onderzoek en dit verslag 3
Par.
4. Over dit verslag 5
DEEL
I
VRAAGSTELLING,
PERSPECTIEF EN METHODOLOGISCH KADER 6
HOOFDSTUK
I:
CONFLICTHANTERING IN DE ORTHOPEDAGOGISCHE LITERATUUR 7
[...]
Samenvatting,
conclusie en uitleiding 24
HOOFDSTUK
II:
HET PERSPECTIEF VAN WAARUIT DIT ONDERZOEK IS OPGEZET EN UITGEVOERD 25
Inleiding
25
Par.
1. De gekozen positie 25
1.
De handelende groepsleider 25
2.
De orthopedagogiek als praktische wetenschap 25
[Gebruik
de knoppen "Next" om binnen het frame met de noten te blijven.
Dan verschijnen achtereenvolgens:]
Par.
2. Visies in de orthopedagogiek 26
1.
De gedragsvisie en de handelingsvisie 26
Schema 27
2.
Drie modellen van orthopedagogiek 28
Schema 28
A Het gedragsmodel 29
B Het interventiemodel 29
Par.
3. De visie op de mens 30
1.
De mens kan handelen dus persoon zijn 30
2.
Enkele kernbegrippen omschreven 31
a. Handelen 31
b. Persoon 31
c. Gedrag 32
d. Gedrag en handelen 32
e. Dialoog 33
3.
Over kinderen 33
4.
Over tehuiskinderen 34
Par.
4. De orthopedagogiek als handelingswetenschap (Model C) 34
1.
Praktisch en hermeneutisch 35
2.
Dialectisch 35
3.
Kritisch 36
4.
Orthopedagogisch onderzoek 36
Samenvatting
37
Dit
hoofdstuk gaat over het doen van wetenschappelijk onderzoek.
Lezers die hierin niet geschoold en geïnteresseerd zijn kunnen volstaan met het
lezen van de
'Samenvatting
II' die het hoofdstuk besluit.
Inleiding
39
Par.
1. Plaatsbepaling 40
1.
Geschiedenis en terminologie 40
2.
Plaatsbepaling 42
Schema: vier typen methodologie 42
Par.
2. Wetenschapstheoretische achtergrond 43
Inleiding
43
[Blijf binnen het frame. Achtereenvolgens verschijnen:]
Schema:
wetenschapstheoretische uitgangspunten (paradigmata) 43
1.
Het organiserend kernbegrip van handelingsonderzoek: de discours 44
2.
Een wetenschappelijke procedure: een cyclus 45
Schema: een cyclus, uit de literatuur gedestilleerd 46
Schema: idem 48
3.
Een waarheidscriterium: consensus 49
Schema: geldigheid van uitspraken in de discours
(Habermas)
50
4.
De richtinggevende sleutelbegrippen 51
Par.
3. Methoden 51
[Blijf binnen het frame. Achtereenvolgens verschijnen:]
Inleiding
51
1.
gegevens verzamelen over het handelen in de praktijk 52
a. De aard en inhoud van de gegevens 52
b. Het verhaal over het handelen 52
c. De wijze van verzamelen en ontwikkelen van gegevens 53
2.
Gegevens bewerken 54
a. Ordenen 55
b. Selecteren 55
c. Coderen 55
d. Analyseren 55
e. Vergelijken 55
f. Abstraheren en redeneren 55
g. Rapporteren 56
3.
De discours 56
a. Begrijpen 56
b. Uitwisselen 57
c. Problematiseren 57
4.
Ideeën over verbeterd handelen ontwikkelen 57
5.
Beter (?) handelen in de praktijk beproeven 57
6.
Het destillaat 57
Uitleiding
58
Par.
4. K waliteitscriteria 58
[Blijf binnen het frame. Achtereenvolgens verschijnen:]
Inleiding
58
1.
Eisen aan het produkt 59
a. Bruikbaarheid 59
b. Rationaliteit en logische consistentie 60
c. Openheid voor verdere ontwikkeling 61
2.
Eisen aan het proces 61
a. Creativiteit 61
b. Doorzichtigheid voor praktijkwerkers 61
Samenvatting
en uitleiding 61
1.
Samenvatting I
61
2.
Uitleiding: orthopedagogiek en handelingsonderzoek 62
3.
Samenvatting II 63
DEEL
II
DE
EERSTE EN TWEEDE PERIODE VAN HET ONDERZOEK
ZOALS DIT IN HET WERKVELD HEEFT PLAATS GEVONDEN
HOOFDSTUK
IV
DE WIJZE VAN METHODIEK ONTWIKKELEN
Inleiding
68
[...]
Uit
Par. 3: De weg van logboekverhaal tot voorlopige methodiek:
Cyclusfase
III (Het ontwikkelen en beproeven van betere handelwijzen in een cyclisch
proces):
2.
Gegevens bewerken
f. abstraheren en redeneren
Schema: concept-theorie over het omgaan met conficten
('De Berenberg'')
[...]
en
6.
Het destillaat
Voorlopige aanwijzingen voor het omgaan
met conflicten
[...]
Samenvatting
106
HOOFDSTUK
V
ILLUSTRATIEHOOFDSTUK: HET PROCES IN 'DE APENROTS' 110
Inleiding
110
CYCLUSFASE
I: de situatie en de handelwijzen aan de start in kaart gebracht en
geïnterpreteerd:
'foto 1' 110
Een
groepsleven vol conflicten 111
1.
De contactkloof 111
2.
De rol van ' oppasser' overheerst 111
3.
Conflictmatige onrust 112
4.
De 'stofwolk' 112
5.
De jongens onderling 112
6.
De trio-bestrijding 112
7.
Autonomie en verzet 113
8.
Theorie uit het hoofdgebouw 113
CYCLUSFASE
II: doelen kiezen en plannen maken 113
CYCLUSFASE
III: het ontwikkelen en beproeven van betere handelwijzen in
een
cyclisch proces 115
Inleiding
115
1.
Anders omgaan met conflicten ...en met jongens 115
(1) Een andere interpretatie 115
(2) Andere doelen 116
(3) Andere werkwijzen 116
(1) t/m 3 overzien 117
(4) Een andere afloop 117
(5) Een andere bevinding 118
(6) Andere inzichten 118
2.
Patronen in conflicten 119
a. Selectie van verhalen 119
Tabel 119
b. Een voorbeeld 119
Analyse en routekaart 120
c. Conflictverhalen in kaart gebracht 121
Schema's 121
Tien conflicten tussen groepsleiding en jongens 123
Patronen in 36 conflictbeschrijvingen uit 'De Apenrots' 125
d. Methodische ideeën 126
3.
'Contact' als werkwoord 126
a. 'Contact' in de verhalen van groepsleiders 126
b. Contact bij conflicten 127
c. Contact moet je durven aangaan 128
d. Het belang van de visie 128
e. Het belang van de zorg 129
f. Contact als werkwoord 129
CYCLUSFASE
IV: de afloop: zijn situatie en handelwijzen verbeterd? 130
1.
De contactkloof overbrugd 130
2.
Minder oppasser, meer verzorger 130
3.
Conflicten en onrust 130
4.
Stofwolkjes 130
5.
De jongens onderling 130
6.
Weer een trio, maar niet bestreden 130
7.
Meer autonomie, minder verzet 130
8.
Een theorie, gebaseerd op eigen ervaring en reflectie 131
CYCLUSFASE
V: evaluatie: de bevinding achterafvragen 131
CYCLUSFASE
VI: methodische ideeën formuleren 131
CYCLUSFASE
VII: methodologische ideeën formuleren 132
P.S.:
Een
jaar later 132
Samenvatting
132
Inleiding
135
Par.
1. De waarde van conf1icten, kort verslag vanuit 'Het Mezennest' 135
1.
Geen groep zonder conflicten 135
2.
Conflict ontwijken is: contact ontwijken 135
3.
Kwaad worden mag 135
4.
Contact in het dagelijks leven, in de huiskamer dus 136
Par.
2. De eisen van de maatschappij, kort verslag vanuit 'Het Leeuwenbos' 136
1.
Een maatschappijtje in het klein? 136
2.
Het klaverbladmodel 136
3.
Hoe stel je eisen? 137
4.
Kwaad worden: hoe? 137
5.
Een maatschappij-kritische visie 137
Inleiding
Par.
1. De wijze van beproeven
1.
De vraagstelling
De
vier onderzoeksvragen van de tweede periode
Schema VII 1. Zes eisen, beproefd in vier
vragen
2.
De wijze van beproeven
a.
De uitwerking van de vier onderzoeksvragen in een
onderzoeksplan
b. De globale opzet die in elk team gevolgd is
Schema VIII 2: De werkwijze in de tweede periode
(globaal)
c. Ontwikkelen en beproeven
[...]
Par.
2. De werkwijze geïllustreerd aan het proces in 'De Waterratten' en 'De
Bevers"
(de
5e en 6e groep) 153
Inleiding
153
CYCLUSFASE
I: DE HANDELWIJZE AAN DE START IN KAART GEBRACHT 153
CYCLUSFASE II: DOELEN EN PLANNEN AFGESPROKEN
154
Cyclusfase
III: het onderzoek in engere zin 154
1.
De eerste twee notities 154
a. De voorlopige methodiek toegelicht met 'eigen' voorbeelden 154
b. Het tussentijdje 155
c. De onderstroom 155
d. Straffen 156
e. Problemen in het contact 156
2.
De teambesprekingen over deze notities 157
a. (Her)kennen, ontwikkelen en beproeven 157
b. Een onverwacht probleem 157
c. De onderstroom 157
d. De strafdiscussie 158
e. Kwaadheid en contact 158
3.
Het werken met de voorlopige methodiek: werken met de schaduwkant 158
a. In 'De Waterratten' 158
b. In beide teams 159
c. In 'De Bevers' 159
Cyclusfase
IV: zijn situatie en handelwijzen verbeterd? 161
Cyclusfase
V: de evaluatie 162
Cyclusfase
VI: inzichten formuleren (De antwoorden op de onderzoeksvragen) 162
Cyclusfase
VII: methodologische inzichten formuleren 163
P.S.
Een klein half jaar later 163
Par.
3. Proces
en resultaten in de overige groepen 164
Inleiding
164
1.
'Het Eiland' (de 7e groep) 164
a.
Procesverslag 164
Schema VIII 5. Plan en verloop in 'Het
Eiland' 165
Tabel VIII b. 51 conflictverhalen in 'Het
Eiland' 166
b.
De antwoorden op de onderzoeksvragen 166
2.
'De Meervogels' en 'De Sluisgroep' (de 8e en 9e groep)
167
a.
Procesverslag
167
Cyclusfase
I: De handelwijze aan de start in kaart gebracht 168
Cyclusfase II: doelen en plannen afgesproken
168
Cyclusfase III: het onderzoek in engere zin
168
Cyclusfase IV: zijn situatie en handelwijze verbeterd?
170
Cyclusfase
V: evaluatie
171
Cyclusfase VI: methodische inzichten formuleren
171
Cyclusfase VII: methodologische inzichten formuleren
171
b. De
antwoorden op de onderzoeksvragen 172
3.
'De Bosvogels' (de 10egroep) 173
a. Procesverslag 173
Tabel
VIII d.
Straf en kwaadheid in 104 conflictverhalen van 'De Bosvogels' sept '82 t/m mei
'83 174
Schema VIII 6. De verandering van werkwijzen bij conflicten in 'De Bosvogels'
175
b. De antwoorden op de onderzoeksvragen 176
4.
'Het Huis in de Waterstraat' (de 11egroep) 177
a. Procesverslag 177
Tabel
VIII e
72 maaltijdbeschrijvingen uit het logboek van 'Het Huis in de Waterstraat'
b. De antwoorden op de onderzoeksvragen 179
Samenvatting
181
DEEL
III
DE
DERDE PERIODE EN DE RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK
HOOFDSTUK
IX
DE DERDE PERIODE VAN HET ONDERZOEK:
HET NADER BEZIEN VAN DE GEGEVENS
[...]
Samenvatting
215
Schema:
Handelwijze I: Gedrag beheersen 199
Schema:
Handelwijze II: Persoon ontmoeten 200
Schema:
Hande;wijze III: Conflict ontwijken 201
Schema:
De legitimatie van de drie handelwijzen 202
Schema:
... uit de literatuur ... Gedrag reguleren
... 205
Schema:
Vergelijking 1 206
Schema:
... uit de literatuur ... Relatie behouden,
... 210
Schema:
Vergelijking 2 211
Schema:
De drie aangetroffen handelwijzen bij botsingen in kernbegrippen 218
Schema:
Methodische ideeën over conflicthantering in de literatuur in kernbegrippen
219
HOOFDSTUK
X
DE KERNBEGRIPPEN, NADER BEZIEN IN DE DERDE PERIODE
Samenvatting
247
1.
De kernbegrippen bijeengezet: het theoretisch kader 247
a. Handelen 247
b. Handelwijze 247
c. Persoon 248
Personaliteit 248
d. Interactie 248
e. Communicatie 248
Communiceren 248
f. Kennelijk belangrijke boodschappen
248
g. Grens-aangevende boodschappen 249
h. Contact leggen 249
Contact hebben 249
i. De confrontatie aandurven 249
j. Conflict 249
In conflict zijn
249
Conflict aangaan
249
k. De schaduwkant 250
l. Macht 250
m. Communicatie en contact bevorderen
250
n. Ingehouden of neutraliserend reageren
250
2.
De kernbegrippen verbonden tot normatieve theorie 250
HOOFDSTUK
XI
Inleiding
253
Par.
1. De methodiek 256
1.
Voorkeursadvies en samenvatting 256
Schema 'drieluik' 257
2.
De methodiek uitgeschreven als handelingsrepertoire 258
a. Kies bij voorkeur voor de handelwijze II, 'persoon ontmoeten' 258
b. Werk eventueel volgens handelwijze III, 'conflict ontwijken' 264
c. Kies slechts zo nodig tijdelijk voor handelwijze I, gedrag beheersen'
265
3.
De methodiek, samengevat als handwijzer voor het omgaan met botsingen 267
a. Kies bij voorkeur voor 'persoon ontmoeten' als handelwijze 267
b. Werk eventueel volgens 'conflict ontwijken' 268
c. Kies slechts zo nodig tijdelijk voor 'gedrag beheersen' 268
Par.
2. De argumentatie van het voorkeursadvies 265
Inleiding
265
Tabel: de voorkeurs-handelwijzen 269
1.
De bruikbaarheid en de vruchtbaarheid 269
Handelwijze I, gedrag beheersen 269
Handelwijze II , persoon ontmoeten 270
Handelwijze III, conflict ontwijken 271
De eindafweging 271
2.
De orthopedagogische juistheid 271
Handelwijze I, gedrag beheersen 272
Handelwijze II , persoon ontmoeten 272
Handelwijze III, conflict ontwijken 273
De methodische conclusie 273
3.
De funderende visie 273
Par.
3. De praktijk overdacht 274
Inleiding
274
1.
Handelwijze I: gedrag beheersen 274
a. "Kale neet!!" 274
b. "Omdat ze zichzelf ziek verklaart" 275
c. "Zo redden we het niet" 275
2.
Handelwijze III: conflict ontwijken 277
a. "Geen conflict waard" 277
b. "Machteloos" 277
3.
Handelwijze II, persoon ontmoeten: omgaan met het kind als persoon 278
a. Speelgoed! 278
b. Koekjes en kwaadheid 279
4.
Omgaan met de schaduwkant op verschillende manieren 279
a. Heimwee 279
b. De kleine strijdjes 281
c. Ongelukkig en eenzaam 282
d. Drie maal: bedtijd 282
5.
Botsen en de persoon ontmoeten: handelwijze II centraal 284
a. "... ondanks mijn woede" 284
b. "Systematisch verzieken van alles wat leuk was" 285
c. "In-triest was hij" 286
d. Die schaduwkant! 287
Par.
1. Evaluatie 290
Par.
2. Aanbevelingen 291
Inleiding
293
Par.
1. Verschuivende panelen 293
1.
'Maar onze kinderen ...' 293
2.
Andere problemen, andere panelen? 293
a. Zwakbegaafden 293
b. Zwakzinnigen 294
c. Gedetineerden 294
d. Begeleid kamerbewonen 294
e. De 'M.B.D. 'kinderen, de hyperactieven, soms onder-actieven 294
f. Hasjgebruikers 294
g. Herolnegebruikers 294
h. Contact-armen 295
i. Autistische kinderen 295
j. Grote groepen 295
3.
'Persoon ontmoeten' blijft centraal staan 295
4.
Hulpverleningsmethodieken 296
Par.
2. De orthopedagogiek als handelingswetenschap 296
Slotwoord
298
Samenvatting
300
Summary
304
Noten
308
[Deze zijn per hoofdstuk opgenomen]
Lijst
van vreemde woorden en vaktermen 324
Literatuur
328
Bibliografie
en colofon 341
Achterkaft-binnen:
de auteur
