Bijbel en Qur'an
... aan de hand van het verhaal van
Noach ofwel Noeh
Lezing op het Ashura feest van Stichting
Islam & Dialoog, Oost Nederland,
op 23 januari 2007, op het schip Nirvana, Deventer, door
Dr Frans E. J. Gieles
Goede avond, iyi akşamlar,
op de avond van Ashura, de tiende dag - Ashura is
"tiende" in het Arabisch - waarop o.a. Noeh ofwel Noach wordt
herdacht. Het verhaal van Noach en de ark staat in de Bijbel. Ik lees u
er stukken uit voor. Vertel het uw kinderen: zij kunnen mooi die ark en
al die dieren tekenen. Je ziet dan altijd twee giraffen en twee slurfen
van de olifanten. En natuurlijk de regenboog. Mooi natuurlijk.
Het verhaal van Noach in de Bijbel
|
Genesis
6:9 Dit is de geschiedenis van Noach
en zijn nakomelingen. Noach was een rechtschapen
man; hij was in zijn tijd de enige die een
voorbeeldig leven leidde, in nauwe verbondenheid
met God. 10 Hij had
drie zonen: Sem, Cham en Jafet.
11 In
Noachs tijd was de aarde in Gods ogen verdorven
en vol onrecht. 12 Toen
God zag dat de aarde door en door slecht was,
dat iedereen een verderfelijk leven leidde, 13 zei
hij tegen Noach: ‘Ik heb besloten een einde te
maken aan het leven van alle mensen, want door
hen is de aarde vol onrecht. Ik ga hen
vernietigen, en de aarde erbij. 14 Maak
jij nu een ark van pijnboomhout. [....]
17 Ik
laat een grote vloed over de aarde komen, een
watermassa die haar zal overspoelen, om alles
onder de hemel waarin levensadem is te
vernietigen; alles op aarde zal omkomen. 18 Maar
met jou zal ik een verbond sluiten. Jij moet de
ark in gaan, samen met je zonen, je vrouw en de
vrouwen van je zonen. 19 En
van alle dieren moet je er twee in de ark
brengen, om ervoor te zorgen dat die met jou in
leven blijven. Een mannetje en een wijfje moeten
het zijn. 20 Van
alle soorten vogels, van alle soorten vee en van
alles wat op de aardbodem rondkruipt, zullen er
twee naar je toe komen; die zullen in leven
blijven. 21 Leg ook
een voorraad aan van alles wat eetbaar is, zodat
jullie allemaal te eten hebben.’ 22 Noach
deed dit; hij deed alles zoals God het hem had
opgedragen.
|
|
|
7
1 Toen
zei de HEER tegen Noach:
‘Ga de ark in, samen met je hele gezin, want
ik heb gezien dat jij als enige van deze
generatie rechtschapen bent. 2 Van
alle reine dieren moet je zeven mannetjes en hun
wijfjes meenemen, van de onreine dieren moet je
er twee meenemen, een mannetje en zijn wijfje, 3 en
van de vogels weer zeven mannetjes en wijfjes,
om hun voortbestaan op aarde veilig te stellen. 4 Want
over zeven dagen zal ik het veertig dagen en
veertig nachten op de aarde laten regenen; dan
zal ik alles wat er bestaat van de aardbodem
wegvagen, alles wat ik heb gemaakt.’ 5 Noach
deed alles zoals de HEER
het hem had opgedragen.
6 Noach
was zeshonderd jaar toen de zondvloed kwam, een
watermassa die de aarde overspoelde. 7 Om
aan het water te ontkomen ging Noach de ark in,
samen met zijn zonen, zijn vrouw en de vrouwen
van zijn zonen. 8 Van
de reine en de onreine dieren, van de vogels en
van alles wat op de aardbodem rondkruipt, 9 kwamen
er telkens twee bij Noach in de ark, een
mannetje en een wijfje, in overeenstemming met
wat God hem had opgedragen.
[...]
16.
[... ]Toen sloot de HEER
de deur achter hem.
17 De
vloed overstroomde de aarde veertig dagen lang.
Het water steeg en de ark werd opgetild, zodat
hij van de aarde loskwam. 18 Het
water op aarde nam steeds maar toe, hoger en
hoger steeg het, en de ark dreef op het water. 19 Het
water bleef voortdurend toenemen, zelfs de
hoogste bergen kwamen onder te staan. 20 Tot
vijftien el daarboven reikte het water, de
bergen stonden helemaal onder. 21 Alles
wat op aarde leefde kwam om, alles wat er
rondwemelde: vogels, vee, wilde dieren, en ook
alle mensen. 22 Alles
wat op het land leefde en ademde vond de
dood.
[...]
23 [...] Alleen Noach bleef over,
met alles wat bij hem in de ark was. 24 Honderdvijftig
dagen lang was de aarde helemaal met water
bedekt.
|
8
1 Toen
dacht God weer aan Noach en aan alle wilde
dieren en het vee bij hem in de ark. Op zijn
bevel begon er een wind over de aarde te waaien,
waardoor het water afnam. 2 De
bronnen van de oervloed en de sluizen van de
hemel werden gesloten, zodat het ophield met
regenen. 3 Geleidelijk
vloeide het water weg van de aarde; na
honderdvijftig dagen begon het te zakken. 4 Op
de zeventiende dag van de zevende maand liep de
ark vast op het Araratgebergte. 5 Het
water zakte voortdurend verder, en op de eerste
dag van de tiende maand werden de toppen van de
bergen zichtbaar.
6 Na
verloop van veertig dagen deed Noach het venster
dat hij in de ark had aangebracht open 7 en
liet een raaf los. Deze bleef heen en weer
vliegen totdat de aarde droog was. 8 Vervolgens
liet hij een duif los om te zien of het water
verder gedaald was. 9 Maar
de duif kon nergens een plekje vinden waar ze
kon neerstrijken om te rusten en kwam bij hem
terug in de ark, want overal op de aarde was nog
water. Hij stak zijn hand uit, pakte haar en nam
haar weer bij zich in de ark. 10 Hij
wachtte nog zeven dagen en liet de duif toen
opnieuw los. 11 Tegen
de avond kwam ze bij hem terug – met een jong
olijfblad in haar snavel. Toen wist Noach dat
het water op de aarde verder gedaald was. 12 Weer
wachtte hij zeven dagen en daarna liet hij de
duif nogmaals los. Ze kwam niet meer bij hem
terug.
[...]
13 [...] Op de
eerste dag van de eerste maand, was het water
van de aarde verdwenen. Noach maakte het dak van
de ark open en keek rond – de aarde was
drooggevallen. 14 Op
de zevenentwintigste dag van de tweede maand was
de aarde droog.
15 Toen
zei God tegen Noach: 16 ‘Ga
de ark uit, samen met je vrouw, je zonen en de
vrouwen van je zonen. 17 Laat
ook alle dieren die bij je zijn naar buiten
gaan: vogels, vee en alles wat op de aarde
rondkruipt. Ze moeten weer vruchtbaar zijn en
talrijk worden en de aarde bevolken.’ 18 Hierop
ging Noach naar buiten, samen met zijn zonen,
zijn vrouw en de vrouwen van zijn zonen. 19 Ook
alle dieren gingen de ark uit, soort bij soort,
alle vogels, en alles wat op de aarde
rondkruipt.
[...]
|
9
8 Ook
zei God tegen Noach en zijn zonen: 9 ‘Hierbij
sluit ik een verbond met jullie en met je
nakomelingen, 10 en met
alle levende wezens die bij jullie zijn: vogels, vee
en wilde dieren, met alles wat uit de ark is gekomen,
alle dieren op aarde. 11 Deze
belofte doe ik jullie: nooit weer zal alles wat leeft
door het water van een vloed worden uitgeroeid, nooit
weer zal er een zondvloed komen om de aarde te
vernietigen.
12 En
dit,’ zei God, ‘zal voor alle komende generaties
het teken zijn van het verbond tussen mij en jullie en
alle levende wezens bij jullie: 13 ik
plaats mijn boog in de wolken; die zal het teken zijn
van het verbond tussen mij en de aarde. 14 Wanneer
ik wolken samendrijf boven de aarde en in die wolken
de boog zichtbaar wordt, 15 zal
ik denken aan mijn verbond met jullie en met al wat
leeft, en nooit weer zal het water aanzwellen tot een
vloed die alles en iedereen vernietigt. 16 Als
ik de boog in de wolken zie verschijnen, zal ik denken
aan het eeuwigdurende verbond tussen God en al wat op
aarde leeft. 17 Dit,’
zei God tegen Noach, ‘is het teken van het verbond
dat ik met alle levende wezens op aarde gesloten heb.’
|
|
|
Dit was het verhaal van Noach,
ofwel Noeh, zoals het in de Bijbel, de incil, staat. Ook
de Qur'an vermeldt Noach ofwel Noeh. En alle volkeren van alle
tijden die wij kennen hebben zo'n verhaal over een grote
zondvloed. Denk aan Atlantis, waar Plato over vertelt, dat in de
Atlantische oceaan verdwenen is. Het lag precies op een
breuklijn, weten wij nu. Een tsjunami van vele eeuwen geleden.
Maar de uitleg was toen nog niet natuurkundig, maar nog alleen
theologisch.
We zien dat de Bijbel en de
Qur'an in veel passages overeenkomen. U kunt dit zelf zien op
< http://www.bijbelenkoran.nl
>. Ik heb hier een uitdraai bij mij, al geeft die alleen die
zinnen weer waar "Noach" in staat, dus niet het hele
verhaal in Genesis. Daarom heb ik ook hiervan een uitdraai bij mij.
Tal van profeten komen in beide
boeken voor. Ik noem er maar een paar: Jezus (Isa), Mozes (Musa),
Abraham (Ibrahim), David (Dawud), Job (Ajjub), Salomo (Sulaiman),
naast de Farao (Firaun) en de engelen Gabriël (Djibril) en
Michael (Mika'il) en nog veel meer. Ook de geboden en verboden
komen goeddeels met elkaar overeen. Zoveel verschillen we nu ook
weer niet.
Toch wil ik nu ook spreken over
de verschillen, want die zijn aanzienlijk als je niet naar de
tekst kijkt maar naar de context. Ik noem vijf belangrijke
verschillen.
1) De stijl
De Bijbel bevat verhalen.
U hebt er zojuist een gehoord. U luisterde
aandachtig, want het was een mooi verhaal. Deze verhalen
zijn geschreven door beroepsschrijvers; ze zijn gewoon
goed geschreven. Ze beginnen bij het begin 'Er was eens
...', ontwikkelen zich en hebben een afloop. De moraal
van het verhaal wordt vaak niet gegeven. Die kun je er
zelf wel uithalen.
Ook het evangelie, Hiristiyanlιk
őğrettisi, is opgeschreven als
verhaal, in feite vier verhalen, over het leven van
Jezus: 'toen gebeurde er dit en toen zei hij dat'. Ze
beginnen bij de geboorte of iets daarvoor, ze eindigen
met de verrijzenis of iets daarna.
|
De Qur'an is niet een
verhaal maar een preek, een vermaning, bir vaaz, bir
ikaz. Daarbij wordt het verhaal al bekend
verondersteld en wordt er gesproken in de stijl van
'mijn volk, laat de onmin met mij jullie er niet toe
brengen dat jullie hetzelfde treft dat het volk van Noeh'
(11:89). Uit de tekst blijkt dat het verhaal bij de
toehoorders bekend was. De stijl van de Qur'an is die
van een moraal, niet die van een verhaal.
Het evangelie lijkt dus
wel enigszins op de ahadith, de leefwijze
en uitspraken van de Profeet.
Maar het evangelie is één
verhaal, die ahadith, dat zijn duizenden
losse stukjes tekst, opgenomen in een veelheid van
boeken door vele auteurs. Ik heb er een paar
meegenomen. |
|
Er zijn wel
levensbeschrijvingen van de Profeet - hier zijn er een
paar - maar allemaal veel later geschreven. Ze baseren
zich wel op oude bronnen. Hier is er zo een, die van Ibn
Ishak, vertaald en toegelicht door Guillaume, een
standaardwerk. Een soort van evangelie dus over de
Profeet, netjes chronologisch gerangschikt van geboorte
tot dood. Professor Hans Jansen schreef er een kritische
beschouwing over. |
2) De indeling
In de Bijbel staat het
verhaal van Noach in vier hoofdstukken netjes achter
elkaar. De Bijbel is goeddeels chronologisch, kronologik,
ingedeeld: toen gebeurde er dit, daarna gebeurde er dat:
verhalen.
|
In de Qur'an staat alles
door elkaar. Als je "Nuh" in het register
opzoekt, kom je uit bij 42 passages, verspreid over 28
hoofdstukken, sura's, ofwel sureler. Deze sura's
staan van lang naar kort, dus niet chronologisch, kronologik
değil. |
3) De schrijvers
De Bijbel is een
verzameling boeken - meervoud, kitaplar - van
meerdere schrijvers - of toegeschreven aan bepaalde
schrijvers. Het was niet Mozes die het boek Genesis, Yaratιlιş
heeft geschreven, maar latere beroepsschrijvers die
mondeling overgeleverde teksten opschreven.
En per boek kunnen dit
weer verschillende auteurs zijn. We zagen zojuist al dat
er dan eens twee dieren van elke soort meegingen, dan
zijn het er zeven, en dan weer twee. Dat verwijst naar
verschillende schrijvers.
|
De Qur'an is één boek
van één schrijver, de Profeet Mohammed (de genade en
vrede van Allah zij met hem) die wellicht zelf niet kon
schrijven en dus een schrijver heeft ingesproken, of dat
in elk geval aan hem als enige auteur
toegeschreven. Dit, ondanks de grote verschillen
in stijl en woordgebruik tussen de sura's uit Mekka 1, 2
en 3 en die uit Medina.
Een cruciaal verschil is
dat de Bijbel schrijfwerk is van mensen, geďnspireerd
door God, maar dat de Qur'an gezien wordt als het
letterlijke Woord van God zelf. Allah Zülcelal
is de echte auteur, al moest Hij wel in mensentaal en
mensentekst spreken om toen en daar verstaan te
worden. |
4) De tijd
De Bijbel beslaat een
periode van enkele duizenden jaren, van Adam tot en met
Paulus.
Het meeste ervan is
geschreven tijdens of na de Babylonische gevangenschap,
toch enkele honderden jaren voor Christus, tot ongeveer
honderd jaar na Christus.
|
De Qur'an beslaat
slechts enkele jaren. Van de eerste openbaring aan de
Profeet tot in de derde Mekkaanse periode. De versie die
wij nu kennen is vermoedelijk pas na de dood van de
Profeet zo samengesteld. De Joden en de Christenen waren
de Ahl al-kitab, de volken met een Boek. Zij
hadden een Boek, nu hadden de Arabieren ook een
Boek.
Van belang is dat, toen
de Qur'an werd geschreven, de gehele Bijbel al bekend
was, of in elk geval veel verhalen eruit door mondelinge
overdracht bij de mensen bekend waren. De Qur'an ontkent
de Bijbel dan ook niet, maar bouwt erop voort.
|
5) De kritieken -
belangrijk punt
Omdat de Bijbel het werk
is van mensen, mag er kritisch naar de tekst gekeken
worden. Dit is dan ook, in het bijzonder na De
Verlichting, uitvoerig gedaan. Ook is er geschiedkundig
onderzoek verricht, zijn er tal van opgravingen gedaan,
en zo meer.
Dit maakt tekstkritiek
dus goed mogelijk. |
Omdat de Qur'an wordt
gezien als het letterlijke Woord van God, is er nooit
tekst-kritisch onderzoek naar gedaan. Waarom niet? Er is
geen twijfel - en Gods Woord laat je ongemoeid.
Wel zijn er bibliotheken
volgeschreven over de interpretatie van de tekst,
maar aan de tekst zelf is nooit getwijfeld. Dit maakt
een kritische, taal- en geschiedkundige benadering van
de tekst, die mij als wetenschapper, maar ook als
gelovige, toch wel nodig lijkt, tot een
probleem. |
Maar we hebben gezamenlijk nog
een probleem:
We hebben nu ook een soort
zondvloed: een tsunami - niet van de islam, maar van moderne Djahilya,
moderne onwetendheid, eenzijdigheid, polarisering,
demonisering, criminalisering, zelfs haat. We hebben hier
gelukkig nog een koningin, een regering en een meerderheid
van de Kamer die voor verdraagzaamheid pleiten. En we hebben een
Stichting Islam & Dialoog, die voor dialoog pleit. Want dat
is ons, in elk geval mijn antwoord op de moderne tsunami: de
dialoog.
Wat is een dialoog, wat is het
niet?
Een dialoog is geen debat. Bij
een debat wil je overtuigen en winnen; er is een winnaar en een
verliezer. Iemand krijgt gelijk, de ander krijgt
ongelijk. De meerderheid beslist: die heeft gelijk, de
minderheid moet zich maar aanpassen. Dit is machtspolitiek
onder het mom van democratie. Een echte democratie respecteert
haar minderheden.
Een dialoog is ook niet:
vreedzaam en tolerant langs elkaar heen leven. Wel vreedzaam en
tolerant, maar niet: langs elkaar heen leven. Juist wel met
elkaar omgaan en spreken en vooral luisteren.
Dit geldt ook voor
moslims.
|
We hebben Soennieten,
Sji'ieten, alevieten, Ahmadiyya's, Salafisten maar
gelukkig ook nog Soefisten - in Deventer een heleboel
zelfs - en nog een veel meer. Sji'ieten vieren ook de
Ashura, maar dan herdenken zij de dood van Hussein en
zij doen dit erg massaal en strijdvaardig. Elk jaar
vallen er weer doden in Kerbala.
Nee, niet in Nederland; wij zijn
uiteindelijk een tolerant land met godsdienstvrijheid en
vrijheid van meningsuiting en wij moeten dit ook blijven -
vinden ook de koningin, de regering, de Kamer en de rechters,
het hoogste gezag in dit land. |
Ashura-feest
in Irak met 80 doden ’rustig verlopen’
Trouw,
21 januari 2008
Tijdens Ashura,
een van de belangrijkste herdenkingsdagen voor
sjiitische moslims, kwamen tachtig mensen om het leven.
Een aanval van een sjiitische eindtijdsekte op de
politie zorgde in het zuiden van Irak voor 70 doden,
andere aanvallen door het land zorgden nog eens voor elf
doden. De grote viering in de stad Karbala met zeker
twee miljoen pelgrims verliep zonder incidenten. In
vergelijking met voorgaande jaren was het verloop
rustig. [...] |
Dit komt o.a. omdat wij in dit
land eeuwen lang katholieken en protestanten, en joden en meer,
hadden, die met elkaar hebben leren samenleven. De christenen
hebben nu wel veel richtingen en kerken, maar toch ook een Raad
van de Kerken, waarover u straks nog hoort. Hier in Deventer
hebben wij vaak gezamenlijke vieringen, iedere week zelfs op
woensdagavond in de Broederenkerk. Maar ook afgelopen zondag in
de Lebuinuskerk, katholieken en protestanten, en komende zondag
weer in de Broederenkerk, dan katholieken en
Russsisch-Orthodoxen.
Mijn indruk is, excuseert u mij,
affedersiniz, dat de moslims toch nog wel iets meer langs
elkaar heen leven, elkaar soms zelfs als ongelovigen zien - en
dat is niet best in de islam.
Terug naar de dialoog
Een dialoog is ook geen college
in de theologie. Een dialoog gaat niet tussen theorieën,
overtuigingen of standpunten, laat staan dogma's, maar altijd
tussen mensen, die zich niet als theoloog maar als persoon en
medemens opstellen.
Bij een dialoog zijn de
deelnemers gelijkwaardig. Ze spreken en ze luisteren vooral naar
elkaar en proberen elkaars standpunt te begrijpen. Delen van
standpunten hoeft niet. Overtuigen of bekeren is er niet bij - yasaktιr.
Ieder kan zijn of haar eigen overtuigingen behouden, maar groeit
wel in begrip voor de ander. En daar moeten we
naartoe.
Dit is wat de Stichting Islam en
Dialoog wil bevorderen en wat we straks gaan proberen.
Ik mag u nog vertellen dat er in
Deventer een Raad voor de Levensbeschouwingen bestaat die net
zoiets wil. Verschillende leden hiervan zijn hier nu aanwezig.
Er zijn nu interculturele gespreksgroepen waarin moslims,
christenen, joden, humanisten, enzovoorts, elkaar regelmatig als
persoon ontmoeten. U kunt zich bij mij opgeven voor deze
groepen.
Ik wijs u tot slot nog op drie
boeken.
 |
Het eerste is net
uitgebracht door de Stichting Islam & Dialoog Nederland,
Rochussenstraat 221, 3021 NT Rotterdam: > Fetullah
Gülen, Verhandelingen, perspectieven, meningen, ISBN
978-1-59784-026-2, waarvan ik de vertaling heb verzorgd.
|
|
Het andere is De hel, dat
is de ander; het verschil in denken van moslims en
niet-moslims, Bart Brandsma, Veen Magazines 2006, ISBN
908571032 4.
|
|
Het derde is Leven met
verschil; menswaardige verscheidenheid in een tijd van
botsende culturen, Jonathan Sacks, Meinema Zoetermeer
2005, ISBN 90 211 4081 0. |
Ik dank u voor uw aandacht. Teşekküler
edirim dinlemeyinize için. |
Op een tafel lagen ook nog de volgende
boeken ter inzage:
Bijbel en Qur'an
De nieuwe BIJBEL vertaling, KBS/VDS 2004
De Koran in de vertaling van prof. Dr.
J.H. Kramers, 14e druk, 1956
Tuinen der oprechten; een
selectieve vertaling van Riyaad as-Saalihien van Imam an-Nawawie;
Werkgroep Vertalingen van het Islamitisch Cultureel Centrum Nederland,
Postbus 33774, 2503 BB Den Haag; 1995, ISBN 90-73355-06-0
1001 Hadiths, Muhammed Diken, De
Witte Tulp, < http://www.kitap.nl/
>.
Bulugh Al-Maram, Attainment of the
Objective according to Evidence of the Ordinances; Al-Hafiz Ibn
Hajar Al-Asqalani; Dar-us-Salam Publications, Ruyadh 1996.
Veertig Hadith Qudsi, Uitgeverij
Nur, Delft 2005
De dood, het graf - en wat er daarna
gebeurt, J. Suyuti, Uitgeverij Nur, Delft 2002.
Over het leven van de Profeet
A. Guillaume, The Life of Muhammad; a
translation of Ibn Ishaq's Sirat Rasul Allah, Oxford University
Press 2006, ISBN 13 - 978-0-19-636033-1
Karen Armstrong, Mohammed, een
westerse poging tot begrip van de islam; Flamingo, Amsterdam 2001
Safi-ur
Rahman Al-Mukbarakpuri, Biografie van de Profeet Mohammed, Uitgeverij
Nur (Noer) 2005, ISBN 90-5514-061-9.
M.
Fetullah Gülen, Profeet Mohammed, aspecten uit zijn leven; Stichting
Islam & Dialoog 2004.
Hans Jansen, De historische Mohammed
- 1) De Mekkaanse verhaen, 2) De verhalen uit Medina; De Arbeiderspers
Amsterdam 2005 & 2007.
Zie voorts op deze website
|
